Evans, M.V., Garchitorena, A., Rakotonanahary, R.J., Drake, J.M., Andriamihaja, B., Rajaonarifara, E., Ngonghala, C.N., Roche, B., Bonds, M.H. Rakotonirina, J. (2020). Global Health Action, 13 (1), p.1816044.
Abstract:
Nandravarava ny tontolon'ny korontana manerantany ny COVID-19 noho ny ahiahy manokana ho an'i Afrika atsimon'i Sahara (SSA), izay milaza ny maodely fa ho voan'ny aretina ny ankamaroan'ny mponina. Ny fahendrena amin'ny fifanarahana dia milaza fa ny kaontinanta dia hitondra enta-mavesatra ambony kokoa amin'ny COVID-19 noho ny antony mitovy amin'izany noho ny aretina hafa ateraky ny areti-mifindra: ny tontolo iainana, ny toe-draharaha ara-toekarena sy ara-toekarena, ny tsy fahampian'ny rano sy ny fotodrafitrasa fidiovana, ary ny tsy fahampian'ny rafitra ara-pahasalamana. Na izany aza, hatramin'izao, nitatitra ny SSA fa ambany kokoa ny tranga sy ny fahafatesana raha oharina amin'ny vinavinan'ireo maodely mahazatra sy ny zavatra iainan'ireo faritra hafa eto amin'izao tontolo izao. Misy fanazavana telo lehibe, samy manana ny fiantraikany samihafa amin'ny vesatra farany amin'ny valan'aretina: (1) ny fahakelezan'ny famantarana, (2) ny fahasamihafana eo amin'ny epidemiology (ohatra: 0 ambany R 0), ary (3) ny fidirana an-tsehatra ara-politika. Ny fahakelezan'ny tranga no nahatonga ny governemanta sasany ao amin'ny SSA hanalefaka ireo fidirana an-tsehatra amin'io politika io. Hiteraka fiokoana indray ve izany? Mba hahatakarana ny fomba handikana ny angon-drakitra COVID-19 tsy dia nampoizina loatra eto Madagasikara, dia mampiasa modely tsotra vita amin'ny taona izahay mba hitrandrahana ny tsirairay amin'ireo fanazavana ireo sy haminavinana mialoha ny fiantraikan'ny valan'aretina mifandraika amin'izy ireo. Asehonay fa ny tranga COVID-19 tamin'ny Jolay 2020 dia azo hazavaina amin'ny alalan'ny fitambaran'ny fampidirana voalohany ireo tranga voalohany nafarana avy any ivelany, ny fametrahana mialoha ny fidirana an-tsehatra tsy ara-dalàna (NPIs), ary ny tahan'ny famantarana ny tranga. Avy eo izahay dia mandinika indray ireo zavatra hita ireo ao anatin'ny zava-misy amin'ny valan'aretina COVID-19 eto Madagasikara hatramin'ny Aogositra 2020. Manamafy ity fanadihadiana ity fa i Madagasikara, miaraka amin'ireo firenena hafa ao amin'ny SSA, dia mbola tandindonin-doza amin'ny krizy ara-pahasalamana tsy mitsaha-mitombo. Raha mbola mampihatra ny NPIs, dia mety ho 50.000 no ho voavonjy. Na dia eo aza ny NPIs, tsy misy vaksiny sy fitsaboana vaovao, mety hahatratra hatramin'ny 30%-n'ny mponina ny COVID-19, mahatonga azy ho loza mitatao lehibe indrindra ho an'ny fahasalamam-bahoaka eto Madagasikara amin'ny taona ho avy, izany no maha-zava-dehibe ny fitiliana ara-pitsaboana sy ny fanatsarana hatrany ny fahazoana fitsaboana.